قربانی حیوانات یکی از عبادات بزرگ است. اگر چه عمل  قربانی و فداکاری در هر امتی ادامه داشته است، اما این عمل در زمان حضرت ابراهیم (ع) اهمیت خاصی پیدا کرده است و به همین دلیل آن را "سنت ابراهیمی" نامیده اند. حضرت ابراهیم(ع) پسر خود حضرت اسماعیل (ع) را فقط برای رضای خدا به عنوان قربانی تقدیم کرد و هر ساله مسلمانان به یاد این عمل قربانی می کنند. از این قربانی کردن، مسلمان مطیع درسی را می آموزند که باید برای هر نوع فداکاری و قربانی در اطاعت پروردگار آماده باشند. همچنین عشق  و علاقه به مال و دارایی ها را رها کند و عشق و علاقه خدا را در قلب خود ایجاد کنند،زیرا، هنگام انجام قربانی، باید در نظر داشت باشند که هدف از قربانی، مانند سایر عبادات، رضایت خداوند باشد. عبادت خداوند نباید علاوه بر کس دیگری باشد و زندگی مسلمان باید تفسیر عملی این آیه باشد:

ترجمه: نماز من، قربانی من، زندگی من و مرگ من، همه برای رضای خداوند است که همانا خالق و مالک کل جهان است. (سوره انعام، آیه: ۱۶۲).

اهمیت قربانی از سیره پیامبر اکرم(ص) نیز آشکار است و حضرت عبدا... بن عمر گفت: پیامبراکرم(ص) ده سال در مدینه ماندند و در این مدت قربانی نیز می کردند. (جامع الترمذی: ج ۱، ص ۴۰۹: فصل قربانی).

فضایل قربانی:

قربانی عبادت بزرگی است و خداوند برای انجام آن پاداش بزرگی قرار داده است، در حدیثی آمده است، حضرت زید ابن ارقم روایت کرد: اصحاب پیامبر اکرم (ص) از وی پرسیدند: یا رسول ا...(ص)! این قربانی چیست؟ پیامبر اکرم (ص) فرمود: این سنت جد من حضرت ابراهیم (ع) است و فرمود: در ازای هر موی حیوان، قربانی ثواب دارد. (سنن ابن ماجه، ص ۲۲۶، فصل ثواب قربانی).

حضرت عایشه نقل کرد: پیامبر اکرم (ص) فرمود: نزد خداوند، در روز عید قربان هیچ عمل خیری پسندیده تر از ریختن خون حیوان قربانی نیست.

همچنین پیامبر اکرم (ص) فرمود: در روز قیامت، حیوان قربانی با مو، شاخ و سم خود از شما استقبال خواهد کرد و قبل از اینکه خون حیوان قربانی بر روی زمین بریزد، خداوند متعال قربانی شما را با افتخار می پذیرد. پیامبر (ص) فرمود: بنابر این شما با کمال میل قربانی کنید و خداوند قبول می کند. (جامع ترمذی ج ۱ ص ۲۷۵، فصل قربانی).

وجوب قربانی:  قربانی بر هر مسلمان بالغی که استطاعت آن را داشته باشد واجب است. در سوره کوثر در مورد قربانی آمده است: نماز بخوانید و قربانی کنید. (الکوثر: ۲) از حضرت ابوهریره نقل شده است که پیامبراکرم (ص) فرمود: هر کس استطاعت  قربانی داشته باشد و آن را عرضه نکند، نباید نزدیک محل نماز عید برود.

(سنن ابن ماجه ، ص ۲۲۶ فصل قربانی، مسند احمد ج۲ ص۳۲۱رقم۸۲۵۴، سنن الکبری ج۹ص۲۶۰ کتاب الضحایا، کنزل العمال رقم ۱۲۲۶۱). پیامبر اکرم (ص) فرمود: هرکس استطاعت داشته باشد و قربانی نکند اقدام وی موجب عذاب الهی خواهد شد. زیرا نوید عذاب الهی در صورتی داده می شود که کسی واجبی را ترک کند، بنابر این قربانی واجب است. حضرت حسن بصری گفت: ترجمه: گاومیش (Buffalo) در حکم گاو (cow) است. (نویسنده ابن ابی شیبه: ج ۷ ، ص ۶۵ شماره ۱۰۸۴۸). امام مالک گفت: این گاو میش گاوی است، یعنی در حکم گاو است، (موطا امام مالک،ص۲۹۴ فصل ماجاء فی صدقه البقر).

قربانی یا خیرات: خداوند متعال به هر کار خیری، مقام و منزلتی جداگانه ای داده است. روزه یا زکات با اقامه نماز واجب پرداخت نمی شود. هر عملی در جای خود مهم و ضروری است، مقایسه و تقابل کارهای خوب با یکدیگر به گونه ای که انسان یکی را رها کند، نگرشی غیر اسلامی است و اطمینان از انجام هر کار خیر، بندگی واقعی است.

هدف از قربانی کردن تنها کمک به فقرا نیست که با صدقه و خیریه برآورده می شود، بلکه هدف از قربانی کردن ریختن خون حیوان است و این عبادت به این روش خاص انجام می شود. فقر در زمان پیامبر (ص) و اصحابش بسیار بیشتر از زمان حال بود و اگر ذبح حیوانات عبادتی دائمی نبود، پیامبر (ص) و یارانش به جای ذبح حیوانات به افراد فقیر کمک می کردند، ولی حتی یک مورد از این نوع اقدامات یافت نمی شود. لذا، مقایسه قربانی با صدقه یا کمک به فقرا درست نیست، بلکه هر یک، عبادتی دائمی در جای خود است. ثواب هیچ چیزی بیش قربانی حیوان در ایام قربانی نیست. به نقل حضرت عایشه در حدیثی آمده است: پیامبر اکرم (ص) فرموند: در روز عید قربان با ریختن خون حیوان قربانی، هیچ عمل خیری پسندیده تر نزد خداوند متعال نیست. در روز قیامت، حیوان قربانی با مو، شاخ و سم خود خواهند آمد، زیرا قبل از این که خون حیوان قربانی بر روی زمین بریزد، خداوند متعال قربانی شما را با افتخار می پذیرد، بنابراین شما با کمال میل قربانی کنید. (جامع ترمذی ج ۱ ص ۲۷۵،فصل قربانی). از حضرت عبدا... بن عباس نقل شده است، پیامبر اکرم (ص) فرمود: هزینه روز عید قربان برای قربانی حیوان بیش از هر عمل نیک می باشد. (طبرانی و دار قطنی).

نگارنده: مفتی شاهد عبید.

توضیح:

قربانی در جامعه مسلمان پاکستان اعم از شیعه و سنی حائز اهمیت است و اکثر مردم دام ها را قربانی کرده و گوشت قربانی را بین فقرا و خویشاوندان توزیع می کنند.